De Digitale Charterbank Nederland: Grootschalige digitale bronontsluiting en het historisch onderzoek

Jan Burgers; Rik Hoekstra

doi:10.51769/bmgn-lchr.6997

Author(s)

Jan Burgers Huygens Instituut voor de geschiedenis van Nederland
Rik Hoekstra KNAW Humanities Cluster

DOI:

https://doi.org/10.51769/bmgn-lchr.6997

Keywords:

geschiedenis, digitale geschiedenis, oorkonden, middeleeuwen, vroegmoderne tijd

Abstract

In de Nederlandse archieven worden tienduizenden oorkonden (ofwel charters) bewaard uit de middeleeuwen en de vroegmoderne tijd. Dit materiaal vormt een onschatbare bron van informatie over allerlei maatschappelijke aspecten. Toch worden deze oorkonden in het historisch onderzoek nog weinig gebruikt, vanwege de gecompliceerde heuristiek: de documenten zijn verspreid over tientallen archieven en honderden archieffondsen. De Digitale Charterbank Nederland (DCN) maakt het grootste deel van dit corpus nu toegankelijk in een geïntegreerde database, waarin alle stukken vindbaar zijn. Ons artikel bespreekt de opzet van DCN en de praktische consequenties daarvan voor de gebruiker. De database kent specifieke mogelijkheden maar ook bepaalde beperkingen, en dit artikel toont hoe DCN kan helpen bij zowel gedetailleerd onderzoek naar personen of plaatsen als bij brede studies over een lange periode. Tevens wordt ingegaan op de invloed van de nieuwe grootschalige digitale bronontsluitingen en de bijbehorende hulpmiddelen en technieken op het historisch onderzoek.

The Dutch archives hold tens of thousands of charters from the Middle Ages and early modern period, providing an invaluable source of information on various societal aspects. Yet, this material is scarcely used in historical research mainly due to its complicated heuristics: the documents are spread across dozens of archives and hundreds of archival funds. The Digitale Charterbank Nederland (DCN) now makes most of this corpus accessible through an integrated database in which all documents can be found. Our article discusses the set-up of DCN and its practical consequences for the user. The database has specific possibilities but also certain limitations, and this article shows how DCN can help with both detailed research into persons or places, and with more broadly oriented research covering a long period of time. The article further includes a reflection on the impact of new large scale digital source retrieval systems and the associated tools and techniques on historical research.

Actualiteitsparagraaf

Big data en historisch onderzoek
Tienduizenden bronnen in Open Access

Ze bevatten een schat aan informatie, maar zelfs historici gebruiken ze tot nu toe nauwelijks: tienduizenden oorkonden (ofwel charters) uit de periode 1000-1800. Deze officiële akten, die ons informeren over uiteenlopende zaken zoals schenkingen en verkoop van rechten en goederen, kerkelijke verhoudingen, internationale verdragen en wetsuitvaardigingen, liggen verspreid over tientallen archieven in Nederland. Dat maakt ze zeer moeilijk te vinden, maar daarin brengt de Digitale Charterbank Nederland (DCN) verandering. Dankzij dit digitale portaal zijn de bijna 190.000 stukken nu voor iedereen toegankelijk en doorzoekbaar. Zo kan iedereen – van professioneel historicus tot bevlogen leek – onderzoek doen naar bijvoorbeeld zijn eigen familiegeschiedenis of sociale, politieke en economische onderwerpen. In BMGN 136:3 bespreken Jan Burgers en Rik Hoekstra de mogelijkheden en beperkingen van DCN, en laten zij zien hoe onderzoekers deze database met vrucht kunnen gebruiken

Downloads

Download data is not yet available.

Author Biographies

Jan Burgers, Huygens Instituut voor de geschiedenis van Nederland

Jan Burgers was vanaf 2004 werkzaam als (senior) onderzoeker aan het Huygens Instituut voor Nederlandse Geschiedenis en werkt er sinds zijn pensionering in 2019 als gastonderzoeker. Daarnaast was hij sinds 2010 hoogleraar ‘Bronontsluiting en apparaat voor historisch onderzoek van de geschiedenis van Nederland’ aan de Universiteit van Amsterdam, waar hij nog een gastdocentschap vervult. Zijn belangstelling geldt vooral de bestudering en editie van de administratieve en verhalende bronnen van het middeleeuwse Holland, alsook de beoefening van de hulpwetenschappen paleografie en diplomatiek. E-mail: j.w.j.burgers@knaw.huygens.nl`.
Rik Hoekstra, KNAW Humanities Cluster

Rik Hoekstra is Digital Historian en sinds 2000 werkzaam bij het Huygens Instituut voor Nederlandse Geschiedenis. Hij heeft een achtergrond als historicus van de koloniale geschiedenis van Mexico en publiceert sinds de jaren negentig historische informatie op het internet. Met een gecombineerde historische en informatietechnische achtergrond overbrugt hij onderzoek, data en technische ontwikkeling. Zijn onderzoeksinteresse gaat primair uit naar de combinatie van gevestigde en innovatieve digitale methoden. Hoekstra is actief in het REPUBLIC-project, dat geavanceerde digitale methoden gebruikt om de geschatte miljoen besluiten van de Staten-Generaal van de Republiek der Verenigde Nederlanden gedurende de hele looptijd van haar bestaan digitaal toegankelijk te maken. Samen met Marijn Koolen publiceerde hij recentelijk het artikel ‘Data scopes for digital history research’, in: Historical Methods: A Journal of Quantitative and Interdisciplinary History 52:2 (2018) 79-94, DOI: https://doi.org/10.1080/01615440.2018.1484676, en de conferentiepaper ‘The Semantics of Structure in Large Historical Corpora’, Digital Humanities (2020) Ottawa, Canada, DOI: http://doi.org/10.17613/m1rp6460. E-mail: rik.hoekstra@di.huc.knaw.nl.