'Rustig en beheerscht’ Nederlands gevangenispersoneel tijdens de Duitse bezetting, 1940-1945

Abstract

During the German occupation of the Netherlands Dutch civilian prisons and jails were routinely used by German organisations such as the Sicherheitsdienst for the internment of political prisoners and occasionally Jewish citizens. Dutch prison staff functioned as the guards of these prisoners, but also as intermediaries between political prisoners and their supporters outside. Their complex position makes prison staff an excellent case study to better understand the position of Dutch citizens in general, and especially civil servants, between the extremes of resistance and collaboration.


Tijdens de bezetting maakten Duitse organisaties zoals de Sicherheitsdienst stelselmatig gebruik van Nederlandse gevangenissen en huizen van bewaring voor de internering van politieke (verzets-) gevangenen, en incidenteel ook voor joodse burgers. Het Nederlandse gevangenispersoneel deed enerzijds dienst als bewakers van deze gevangenen, maar faciliteerde anderzijds clandestiene contacten tussen gevangenen en de buitenwereld. Hun gecompliceerde positie maakt gevangenispersoneel tot een interessante casus voor de bestudering van zowel het Nederlandse ambtenarenapparaat, als van de meerderheid van de Nederlandse burgers, die in de oorlogsjaren laveerden tussen collaboratie en verzet.